12 speltypes: Vormen voor vroege kindertijd

door Joost Nusselder Geupdate op:  september 10, 2023

Speltypes zijn verschillende categorieën van spel waaraan kinderen kunnen deelnemen om verschillende vaardigheden en aspecten van hun ontwikkeling te verbeteren. De theorie van Mildred Parten identificeert 6 verschillende stadia van spel, maar er zijn ook andere categorieën die kunnen worden toegevoegd.

In de lijst hieronder vind je de 12 speltypes die je kunt onderscheiden.

1. Onbezet
2. Solitair
3. Toeschouwend
4. Parallel
5. Associatief
6. Coöperatief
7. Constructief
8. Fysiek
9. Expressief
10. Competitief
11. Fantasie
12. Digitaal

Spelen is van groot belang voor de ontwikkeling van kinderen. Tina Bruce heeft een aantal belangrijke kenmerken van spel geïdentificeerd waarvan de twee belangrijkste zijn dat het een intrinsieke activiteit is die begint in de vroege kinderjaren en een actieve en sociale activiteit waarbij kinderen met elkaar omgaan.

De juiste speelgoed en materialen kunnen de ontwikkeling ondersteunen bij elk type spel. Ze bieden mogelijkheden voor creativiteit, stimuleren de verbeelding en bevorderen de ontwikkeling van specifieke vaardigheden.

Van peuter naar kleuter doeboek collectie

Educatieve spelletjes en kleurplaten voor 3 t/m 6 jaar

Dit e-book, samen met de bijbehorende printables, zal je peuter en kleuter heel erg leuk vinden. In elke fase van de ontwikkeling kan hij of zij er lekker mee spelen, samen met mama en papa.

Koop bij Bol.com

#1 Onbezet

Onbezet spel is wanneer een kind speelt zonder een specifieke activiteit te ondernemen. Het begint vanaf de geboorte en ontwikkelt zich met de leeftijd. Het helpt baby’s en jonge kinderen om hun lichaam en de wereld om hen heen te verkennen. Het bevordert de ontwikkeling van zintuiglijke, motorische en sociale vaardigheden.

Een voorbeeld van activiteiten voor dit soort spel is het bewegen van de armen en benen, het rammelen met een speeltje of het aanraken van een knuffeldier. Onbezet spel is een vorm van vrij spel, maar vrij spel omvat meer dan alleen onbezet spel aangezien het ook ongestructureerd en kind-gedreven spel kan omvatten waar het kind wel een specifieke activiteit onderneemt.

#2 Solitair

Solitair spel is wanneer een kind alleen speelt. Het begint meestal rond de leeftijd van 3 maanden en zet door tot 2 jaar. Solitair spel heeft verschillende voordelen, zoals het bevorderen van de onafhankelijkheid, het ontwikkelen van cognitieve vaardigheden en het stimuleren van de verbeelding.

Een voorbeeld van solitair spel is het bouwen van blokkentorens. Dit type spel stimuleert de creativiteit en helpt kinderen om probleemoplossende vaardigheden te ontwikkelen.

Oefenspel is vaak solitair spel waarbij een kind bepaalde vaardigheden oefent, zoals het vasthouden van een potlood of het maken van puzzels. Dit soort spel helpt kinderen om hun motorische vaardigheden te verbeteren en nieuwe vaardigheden te leren.

Verkennend spel is ook vaak solitair spel waarbij een kind de wereld om zich heen verkent en nieuwe dingen ontdekt. Dit kan bijvoorbeeld het schudden van een rammelaar, het stapelen van blokken of het bladeren door een boek zijn. Verkennend spel stimuleert de zintuigen en helpt kinderen om hun omgeving beter te begrijpen.

Volgens een onderzoek van Nelson, Hart en Evans (2008) zijn solitair-functioneel spel en solitair-fantasiespel twee aparte constructen. Solitair-functioneel spel is gerelateerd aan minder sociaal spel en lagere acceptatie door leeftijdsgenoten, terwijl solitair-fantasiespel geassocieerd wordt met lagere acceptatie door leeftijdsgenoten en meer sociale aanpassingsproblemen.

#3 Toeschouwend

Toeschouwend spel is een vorm van spel waarbij een kind actief observeert terwijl andere kinderen spelen. Het wordt vaak aanschouwer spel genoemd omdat het kind de rol van aanschouwer aanneemt. Deze vorm van spel begint meestal rond de leeftijd van 2 jaar.

Het kind begint met simpelweg kijken naar andere kinderen die spelen, maar na verloop van tijd kan het ook beginnen met het imiteren van hun gedrag en deelnemen aan gesprekken en activiteiten.

Toeschouwend spel stelt het kind in staat om sociale dynamiek te observeren en te begrijpen, waardoor het beter in staat is om in de toekomst deel te nemen aan sociale interacties. Het biedt ook de mogelijkheid om mentaal informatie te assimileren en te organiseren, wat helpt bij het opbouwen van zelfvertrouwen en het ontwikkelen van sociale vaardigheden.

In een studie genaamd “How Do the Children Play? The Influence of Playground Type on Children’s Play Styles” werd aangetoond dat toeschouwend spel vaker voorkomt wanneer kinderen elkaar niet kennen. In een gemeenschappelijke speeltuin waren 2 van de 6 kinderen meer geneigd om andere kinderen te observeren, maar ook hen na te volgen nadat ze hadden gezien wat ze deden. Dit laatste wordt ook wel parallel spel genoemd.

Een voorbeeld van toeschouwende activiteiten is het zitten in de buurt van andere kinderen en luisteren naar hun gesprekken. Dit is exemplarisch voor deze vorm van spel omdat het kind de kans krijgt om te observeren en te leren van de interacties van anderen zonder actief deel te nemen.

#4 Parallel

Parallel spel is wanneer kinderen naast elkaar spelen zonder directe interactie. Het wordt soms ook wel “zij aan zij spel” genoemd. Deze vorm van spelen begint meestal rond de leeftijd van 2 tot 2,5 jaar. Het is belangrijk omdat het kinderen de kans geeft om naast elkaar te spelen en tegelijkertijd hun eigen vaardigheden te ontwikkelen.

Parallel spel bevordert ook de sociale vaardigheden, omdat kinderen leren om samen te spelen en elkaars aanwezigheid te accepteren zonder actief met elkaar te communiceren.

Een voorbeeld van activiteiten voor parallel spel is wanneer kinderen naast elkaar met blokken spelen. Ze kunnen hun eigen torens bouwen en hun eigen spel creëren, terwijl ze tegelijkertijd naast elkaar spelen. Dit illustreert het concept van parallel spel, waarbij kinderen naast elkaar spelen zonder directe interactie, maar wel dezelfde activiteit uitvoeren.

Parallel spel verschilt van interactief spel doordat bij interactief spel kinderen actief met elkaar communiceren en samenwerken. Bij parallel spel spelen kinderen naast elkaar zonder directe interactie.

Het onderzoek van Rubin, Watson en Jambor (1978) toonde aan dat kleuters significant meer solitair-functioneel en parallel-functioneel spelen dan hun leeftijdsgenoten in de kleuterklas. Ze speelden minder parallel-constructief, parallel-dramatisch en groepsdramatisch spel.

Na parallel spel komt de volgende fase, genaamd associatief spel. In deze fase beginnen kinderen meer met elkaar te communiceren en samen te werken tijdens het spelen.

#5 Associatief

Associatief spel is wanneer kinderen samen spelen zonder een specifiek doel. Het begint meestal rond de leeftijd van 3 jaar. Het helpt kinderen om sociale vaardigheden te leren, zoals communicatie, samenwerking en het delen van interesses.

Associatief spel bevordert de ontwikkeling van taal en emoties, verbetert probleemoplossende vaardigheden envergroot de sociale interactie.

Een voorbeeld van activiteiten voor dit type spel is het bouwen van een toren met blokken waarbij ze nu af en toe samenwerken. Dit illustreert het associatieve spel omdat kinderen samenwerken en hun eigen ideeën en vaardigheden gebruiken om de toren te bouwen.

Associatief spel verschilt van parallel spel doordat kinderen bij associatief spel meer betrokken zijn bij elkaars activiteiten en af en toe samenwerken. Het verschilt ook van coöperatief spel doordat er bij associatief spel geen specifieke regels of doelen zijn, terwijl bij coöperatief spel spelers samenwerken om een gemeenschappelijk doel te bereiken.

In een studie van de Universiteiten van Colorado en Denver werd aangetoond dat kinderen die meer tijd besteden aan minder gestructureerde activiteiten betere zelfgerichte uitvoerende functies vertonen.

#6 Coöperatief

Coöperatief spel is het gezamenlijk spelen waarbij kinderen samenwerken om een gemeenschappelijk doel te bereiken. Het begint meestal rond de leeftijd van 4 tot 4,5 jaar. Het bevordert positieve sociale vaardigheden en helpt kinderen om conflicten op te lossen. Het stimuleert ook het leren van respect voor anderen en het opbouwen van positieve relaties.

Een voorbeeld van activiteiten voor coöperatief spel is het samenwerken aan een bouwproject met vooraf gestelde doelen of het spelen van gezamenlijke bordspellen. Dit type spel benadrukt het belang van samenwerking en het delen van verantwoordelijkheden.

Het onderzoek van Muller en Perlmutter (1985) toont aan dat peuters in staat zijn tot coöperatieve sociale interactie en instructie, en dat dit onder bepaalde omstandigheden kan bijdragen aan probleemoplossing. Dit onderzoek benadrukt het belang van coöperatief spel bij het bevorderen van sociale interactie en het ontwikkelen van probleemoplossende vaardigheden bij jonge kinderen.

Coöperatief spel verschilt van parallel spel, waarbij kinderen naast elkaar spelen zonder directe interactie. Bij coöperatief spel werken kinderen juist samen en communiceren ze om een gemeenschappelijk doel te bereiken.

Groepsspel is vaak ook coöperatief spel, waarbij meerdere kinderen samenwerken om een doel te bereiken. Groepsspel kan worden gedefinieerd als spel waarbij kinderen samenwerken in een georganiseerde en doelgerichte omgeving.

Coöperatief spel is een vorm van sociaal spel, waarbij kinderen interactie hebben met anderen en sociale vaardigheden ontwikkelen. Sociaal spel kan worden omschreven als spel waarbij kinderen samen spelen en communiceren.

Reciprocaal spel is een vorm van spel waarbij kinderen elkaars acties en ideeën beantwoorden. Het heeft een sterke connectie met coöperatief spel, omdat beide vormen van spel samenwerking en interactie vereisen.

#7 Constructief

Constructief spel is wanneer kinderen speelmateriaal gebruiken om iets te maken. Een voorbeeld van constructief spel is het bouwen van een brug of toren met blokken. Objectspel is vaak een vorm van constructief spel, waarbij kinderen objecten gebruiken om te spelen.

Een studie van Christie en Johnsen (1987) benadrukt het belang van constructief spel en stelt dat het gezien moet worden als een combinatie van functioneel en dramatisch spel.

#8 Fysiek

Fysiek spel is een type spel dat het lichaam fysiek betrekt. Het begint al bij de geboorte en ontwikkelt zich met de leeftijd. Het ontwikkelt motorische vaardigheden en bevordert gezondheid.

Een voorbeeld van fysiek spel is rennen, springen en klimmen, wat bijdraagt aan de fysieke ontwikkeling van kinderen. Peuters kunnen profiteren van actief spel op de peuterspeelzaal, en volgens het onderzoek “Attributes of Child Care Centers and Outdoor Play Areas Associated With Preschoolers’ Physical Activity and Sedentary Behavior” van Sugiyama, T., Okely, A., Masters, J., & Moore, G. (2012) kunnen veranderingen in kind-leidster-verhoudingen en het gebruik van binnenruimtes voor motorische activiteit, evenals vaste speeltoestellen in buitenruimtes, helpen om hun fysieke activiteit en sedentair gedrag te verbeteren.

#9 Expressief

Expressief spel is een vorm van spel waarbij kinderen hun emoties en creativiteit kunnen uiten. Dit soort spel is belangrijk omdat het kinderen de mogelijkheid geeft om hun gevoelens en gedachten uit te drukken. Het helpt hen ook bij het ontwikkelen van taal- en sociale vaardigheden.

Baby’s beginnen met het maken van geluiden en het bewegen van hun lichaam om zichzelf uit te drukken. Naarmate ze ouder worden, kunnen ze beginnen met rollenspel en het creëren van verhalen. Dit helpt hen bij het ontwikkelen van hun verbeeldingskracht en creativiteit.

Expressief spel helpt bij het ontwikkelen van emotionele intelligentie en het leren omgaan met emoties. Het biedt ook een veilige ruimte waarin kinderen zichzelf kunnen uiten en hun gevoelens kunnen verkennen. Een voorbeeld van activiteiten voor expressief spel is het spelen van muziek.

Kindgericht spel verwijst naar een vorm van spel waarbij het kind de leiding heeft en zelf bepaalt wat er gebeurt. Dit komt vaak voor bij expressief spel, omdat het kind de ruimte krijgt om zijn eigen emoties en creativiteit te verkennen.

Het onderzoek van Mullineaux en DiLalla (2009) suggereert dat rollenspelgedrag van kleuters vroege creativiteit vertegenwoordigt en aspecten van creatieve ontwikkeling aanspreekt die zich manifesteren in de vroege adolescentie. Dit onderzoek benadrukt het belang van expressief spel in de ontwikkeling van creativiteit bij kinderen.

#10 Competitief

Competitief spel is een type spel waarbij kinderen tegen elkaar strijden om te winnen. Het helpt kinderen belangrijke vaardigheden te ontwikkelen, zoals strategisch denken, planning en het nemen van perspectief. Competitief leert kinderen respectvol om te gaan met winnen en verliezen en bevordert ook gezonde concurrentie.

Een voorbeeld van activiteiten voor dit type spel zijn bordspellen, waarbij kinderen moeten wachten, strategisch denken en anderen verslaan. Dit illustreert het competitieve karakter van het spel en de ontwikkeling van vaardigheden zoals zelfbeheersing en planning.

Een studie genaamd “Preschoolchildren’s behaviours in competitive games: are these games really harmful to social-emotional development?” benadrukt dat competitieve spellen negatieve emoties kunnen veroorzaken, maar ook positieve aspecten hebben. Het helpt kinderen bij zelfbeheersing, planning en het nemen van perspectief.

#11 Fantasie

Fantasie spel is het spelen waarbij kinderen hun verbeelding gebruiken. Het wordt ook wel “imaginative play” genoemd. Het stimuleert creativiteit, sociale vaardigheden en emotionele regulatie. Een voorbeeld van fantasie spel is het spelen van rollenspellen, waarbij kinderen verschillende personages en situaties naspelen.

Dramatisch spel is expressief en omvat verschillende vormen, zoals het spelen van toneelstukjes en het gebruik van poppen waarbij de fantasie wordt gebruikt. Symbolisch spel is ook een vorm van fantasie spel, waarbij kinderen objecten gebruiken om iets anders te representeren.

Pre-symbolisch spel wordt ook wel functioneel spel genoemd. Het is spel waarbij kinderen objecten gebruiken waarvoor ze ook bedoeld zijn, zoals een hoed of een flesje. Het is de fase die vooraf gaat aan het gebruiken van hun fantasie om objecten voor iets anders te gebruiken.

Er zijn verschillende soorten “pretend play”, zoals het spelen van schooltje en het bouwen met blokken. Uit een studie van Jessica Hoffman en Sandra Russ blijkt dat pretend play leidt tot betere emotionele regulatie en divergent denken bij kinderen.

#12 Digitaal

Digitaal spel is het spelen met digitale technologieën, zoals computers, tablets en videogames en helpt kinderen bij het ontwikkelen van vaardigheden zoals probleemoplossend vermogen, creativiteit en digitale geletterdheid. Het biedt ook mogelijkheden voor sociale interactie en samenwerking.

EHet Digital Play Framework, zoals beschreven in de studie van Edwards en Bird (2017), kan worden gebruikt om kinderen te helpen leren met digitale technologieën door middel van spel. Dit framework benadrukt het belang van technologieën als gereedschappen die kinderen leren beheersen en biedt kansen voor het uitbreiden van op spel gebaseerd technologieonderwijs in de vroege jaren.

Waarom is spelen belangrijk in de ontwikkeling van het kind?

Spelen is belangrijk voor de ontwikkeling van kinderen omdat het verschillende facetten bestrijkt. Spelen biedt kinderen de mogelijkheid om positieve ervaringen op te doen, hun sociale vaardigheden te versterken en te leren samenwerken.

Tijdens het spelen kunnen kinderen hun creativiteit uiten en leren ze nieuwe vaardigheden. Spelen draagt bij aan het verminderen van stress en geeft kinderen de vrijheid om te experimenteren. De effecten van spelen kunnen blijvend zijn, ongeacht de leeftijd. Bovendien creëert spelen waardevolle herinneringen en versterkt het de ouderlijke krachten.

Hoe ontwikkelt spel zich in baby’s?

Spel ontwikkelt zich in baby’s in verschillende stadia naarmate ze groeien en hun vaardigheden toenemen. Van 0 tot 3 maanden komt eerst observatie en ontdekking. Ze verkennen door te kijken en te luisteren. Baby’s kunnen gefascineerd zijn door bewegende objecten, zoals een mobiel boven hun wieg, en ze kunnen reageren op geluiden.

Daarna volgt sensorisch spel (3-6 maanden). Ze verkennen texturen, vormen en geluiden met hun zintuigen. Speelgoed dat kraakt, rammelt of van textuur verandert, kan hun interesse wekken.

Zo zijn er verschillende fases in de ontwikkeling van baby’s waar ze al spelend doorheen gaan om zich zo klaar te stomen voor de peutertijd.

Hoe ontwikkelt spel zich in peuters?

Peuters, kinderen tussen 1 en 4 jaar oud, ervaren een snelle ontwikkeling. Spelen is voor hen essentieel, aangezien het hun manier van leren en ontdekken is. Tijdens het spelen proberen ze nieuwe vaardigheden, gebruiken ze hun verbeelding en ontwikkelen ze sociale interacties.

Als ouder ben je hun eerste en favoriete speelkameraad, zelfs vanaf het prille begin, wanneer ze naar je kijken terwijl je hen voedt of naar je luisteren terwijl je voor hen zingt. Spelen is voor peuters hun ‘werk’, en het is cruciaal voor hun ontwikkeling.

Wat zijn de 6 stadia van spel in Mildred Parten’s theorie?

Mildred Parten’s theorie van het spel is een belangrijke Amerikaanse theorie die de verschillende stadia van spel bij kinderen beschrijft. Volgens Parten zijn er zes stadia van spel: onbezet spel, solitair spel, toeschouwend spel, parallel spel, associatief spel en coöperatief spel. Elk stadium ontwikkeld zich op een bepaalde leeftijd.

Naast deze zes stadia van spel zijn er ook verschillende categorieën van spel, zoals constructief spel, fysiek spel, expressief spel, competitief spel, fantasierijk spel en digitaal spel.

Deze categorieën beschrijven verschillende soorten spelactiviteiten en zijn niet specifiek gekoppeld aan de stadia van spel. Ze kunnen echter wel helpen bij het begrijpen van de verschillende vaardigheden en betrokkenheid van kinderen tijdens het spel.

Ook een mijlpalen kaart kan ouders goed helpen om te kijken waar hun baby zich op de ontwikkelingsladder bevindt.

Wat is een speelvaardigheid ontwikkeling mijlpalen kaart?

Een speelvaardigheid ontwikkeling mijlpalen kaart is een hulpmiddel dat de verschillende stadia van de ontwikkeling van speelvaardigheden bij kinderen beschrijft. Het bevat richtlijnen en overzichten van de vaardigheden die kinderen op verschillende leeftijden kunnen verwachten te ontwikkelen.

Deze mijlpalenkaart is een handige tool voor ouders en verzorgers om de ontwikkeling van hun kind bij te houden en ervoor te zorgen dat ze voldoen aan de verwachte ontwikkelingsnormen.

Onderstaande afbeelding is zo’n speelvaardigheid ontwikkeling kaart.

Wat zijn de 12 kenmerken van spel?

De 12 kenmerken van spel zijn ontwikkeld door Tina Bruce in haar werken Leren door Spelen, Tijd om te Spelen in Vroegkinderlijke Opvoeding en Vroegkinderlijke Opvoeding: Een Studentengids en zijn: Kinderen gebruiken ervaringen. kinderen maken regels, kinderen benutten symbolen, kinderen kiezen om te spelen, kinderen oefenen hun toekomst, kinderen spelen soms alleen, kinderen doen alsof, kinderen spelen samen, kinderen hebben een speelplan, kinderen zijn sterk betrokken, kinderen testen nieuwe vaardigheden, kinderen coördineren ideeën, gevoelens en relaties.

Welk speelmateriaal en speelgoed kan helpen met elk type spel?

Verschillende speelmaterialen en speelgoed kunnen helpen bij elk type spel. Hieronder zijn enkele keuzes voor elk van de 6 soorten spel.

• Fantasiespel: Keukengerei en voedsel, speelgoedauto’s en-vrachtwagens
• Constructief spel: Bouwstenen, bordspellen
• Expressief spel: Verkleedkleren, papier en tekenmateriaal
• Fyiek spel: Sportartikelen en ballen, buitenspeelgoed en klimstructuren
• Coöperatief spel: Speelfiguren en poppen, ridder sets
• Competitief spel: Kaartspellen, buitenspeelgoed voor groepsspel

Ouders en verzorgers kunnen aanmoedigen, bevorderen en kansen bieden om kinderen te betrekken bij elk soort spel door op dingen als prijs, leeftijd en thema te letten bij het kopen van speelgoed.

Joost Nusselder, de oprichter van speelkeuze.nl is een content marketer, vader en houdt van het uitproberen van nieuw speelgoed. Hij kwam als kind al in aanraking met alles rondom spellen toen zijn moeder de Tinnen Soldaat begon in Ede. Nu maakt hij samen met zijn team hulpvaardige blog artikelen om trouwe lezers te helpen bij leuke speel ideetjes.