De perfecte speelomgeving: Leren mogelijk maken en stimuleren

door Joost Nusselder Geupdate op:  september 10, 2023

De speelomgeving is de ruimte waarin kinderen leren, vaardigheden ontwikkelen en zichzelf kunnen zijn. Het biedt mogelijkheden voor creativiteit, sociale interactie en stimuleert de ontwikkeling door ze de mogelijkheid te bieden om op een actieve en betrokken manier kennis en ervaring op te doen.

Het stimuleert hun nieuwsgierigheid en helpt hen bij het proces van ontdekken en bouwen aan nieuwe vaardigheden. Daarnaast biedt een goede speelomgeving een veilige en rustige context waarin kinderen plezier kunnen hebben en zichzelf kunnen zijn.

Er zijn verschillende soorten leeromgevingen in de vroege kinderjaren, zoals klaslokalen, speelruimtes, ruimtes voor dagelijkse verzorging en buitenruimtes. Deze kunnen verder worden onderverdeeld in interactieve, ondersteunende en stimulerende omgevingen.

Twee belangrijke kenmerken van een goede leeromgeving in de vroege kinderjaren zijn veiligheid en flexibiliteit. Veiligheid zorgt ervoor dat kinderen zich op hun gemak voelen en zich kunnen concentreren op het leren. Flexibiliteit biedt kinderen de mogelijkheid om hun eigen interesses te verkennen en op hun eigen tempo te leren.

Leerkrachten kunnen deze kenmerken beoordelen door te kijken naar de fysieke omgeving, de beschikbare materialen en de interactie tussen kinderen en hun omgeving.

Van peuter naar kleuter doeboek collectie

Educatieve spelletjes en kleurplaten voor 3 t/m 6 jaar

Dit e-book, samen met de bijbehorende printables, zal je peuter en kleuter heel erg leuk vinden. In elke fase van de ontwikkeling kan hij of zij er lekker mee spelen, samen met mama en papa.

Koop bij Bol.com

Waarom is de speelomgeving belangrijk in het vroegschoolse onderwijs?

De speelomgeving is erg belangrijk in het vroegschoolse onderwijs omdat het verschillende facetten ondersteunt.

Gandini (2012) beschrijft hoe Loris Malaguzzi ontdekte dat sociaal leren voorafgaat aan cognitieve ontwikkeling. Hij benadrukte dat de omgeving een centrale rol speelt in het proces van betekenisvol leren. In 2011 beschreef Gandini al het belang van dit idee, en dat Malaguzzi de omgeving als de derde leraar definieerde. Deze derde leraar is een flexibele omgeving die responsief is aan de behoeften van leerkrachten en kinderen om samen te leren creëren.

De speelomgeving biedt kinderen de mogelijkheid om verschillende vaardigheden te ontwikkelen. Het stelt hen in staat om te leren door middel van plezierige en betekenisvolle ervaringen. Buiten spelen in een positieve omgeving kan de fijne motoriek, balans en coördinatie verbeteren. Daarnaast biedt het kansen voor emotionele en sociale ontwikkeling, omdat kinderen kunnen interacteren, samenwerken en beslissingen nemen in verschillende situaties.

De speelomgeving stimuleert ook de creativiteit en expressie van kinderen. Het biedt een platform waar ze hun interesses en ideeën kunnen verkennen en uitdrukken. Bovendien helpt het kinderen om empathie en emotionele relaties te ontwikkelen door zich te engageren met anderen tijdens het spelen.

Wat zijn de soorten leeromgevingen in de vroege kindertijd?

De soorten leeromgevingen in de vroege kindertijd omvatten klaslokalen, speelruimtes, ruimtes voor verzorgingsroutines en buitenruimtes. Zowel binnen- als buitenleeromgevingen kunnen worden getransformeerd tot drie types leeromgevingen, namelijk de volgende.

• interactieve omgevingen: bieden mogelijkheden voor spel en samenwerking
• ondersteunende omgevingen: bieden een veilige en zorgzame omgeving
• stimulerende omgevingen: stimuleren de ontwikkeling van vaardigheden en kennis

De beste leeromgevingen zullen elementen uit al deze types bevatten, omdat ze een breed scala aan ontwikkelingskansen bieden.

Interactieve omgevingen

Interactieve omgevingen zijn ruimtes die zijn ontworpen om gebruikers de mogelijkheid te bieden om te leren, te creëren en te communiceren. Ze spelen een cruciale rol als leeromgevingen in de vroege kindertijd. Door het creëren van deze omgevingen kunnen kinderen vaardigheden ontwikkelen en leren door middel van interactie met verschillende materialen en ervaringen.

Deze interactieve omgevingen bieden kansen voor sociale, zintuiglijke en fysieke interactie, wat de ontwikkeling van kinderen bevordert. Ze stimuleren creativiteit, exploratie en samenwerking, en bieden een betekenisvolle en educatieve ervaring.

Door het combineren van entertainment en educatie kunnen deze omgevingen kinderen helpen op een speelse manier te leren en te groeien.

Ondersteunende omgevingen

Ondersteunende omgevingen zijn leeromgevingen die zijn ontworpen om kinderen in hun vroege kinderjaren te ondersteunen en te stimuleren. Deze omgevingen bieden een rijke context en materialen die het leren bevorderen. Ze creëren kansen voor sociale interactie en sensorische exploratie, en bieden een veilige en ondersteunende omgeving waarin kinderen kunnen groeien en zich ontwikkelen.

Door het bieden van een gevarieerde en inspirerende ruimte, kunnen kinderen hun interesses volgen en hun creativiteit en nieuwsgierigheid stimuleren. Het aanbieden van materialen en activiteiten die gericht zijn op het bevorderen van de ontwikkeling van vaardigheden zoals grove motoriek, coördinatie en balans, helpt kinderen om hun fysieke vaardigheden te verbeteren.

Door het creëren van rustige en gezellige ruimtes, kunnen kinderen ook worden aangemoedigd om te reflecteren en persoonlijke relaties op te bouwen.

Stimulerende omgevingen

Stimulerende omgevingen zijn rijke en interessante ruimtes die leren en ontwikkeling bevorderen. Deze omgevingen bieden een breed scala aan materialen en activiteiten die kinderen uitnodigen om te verkennen, te experimenteren en te leren.

Ze zijn erop gericht om prikkels te geven en kinderen uit te dagen om te onderzoeken, te ondernemen en meer te leren.

Binnen speelruimtes

Binnen speelruimtes zijn speciaal ontworpen ruimtes die kinderen in staat stellen om te spelen, leren en ontwikkelen. Het kunnen klaslokalen zijn, maar ook grote soft play ruimtes waar kinderen vrij kunnen ontdekken en fysieke activiteiten kunnen doen.

Om indoor speelruimtes te creëren die bijdragen aan het vroegtijdig leren van kinderen, is het belangrijk om een omgeving te creëren die zowel fysiek als sociaal stimulerend is. Het ontwerp van de ruimte moet kinderen in staat stellen om te spelen, te leren en te verkennen op een ontwikkelingsgerichte manier.

Het is belangrijk om verschillende speelgebieden te creëren die verschillende soorten binnenspel en leren ondersteunen. Dit kan onder andere het aanbieden van kunst- en knutselmateriaal, bouwblokken, water- en zandactiviteiten, en open ruimtes voor beweging en groepsspel omvatten.

Het creëren van een veilige en ondersteunende omgeving is van het grootste belang. Het is belangrijk om de ruimte zo in te richten dat kinderen de vrijheid hebben om te spelen en te leren, terwijl ze tegelijkertijd worden beschermd tegen mogelijke gevaren. Het is ook belangrijk om ervoor te zorgen dat er voldoende toezicht is van gekwalificeerd personeel om de veiligheid en het welzijn van de kinderen te waarborgen.

Buiten speelgebieden

Buiten speelgebieden zijn speciaal ontworpen ruimtes die kinderen de mogelijkheid bieden om buiten te spelen en te leren. Het ontwerp van het speelgebied moet een breed scala aan speelmogelijkheden bieden, zoals zoek- en ontdekkingsactiviteiten, sociale interactie en sensorische ervaringen.

Het gebruik van natuurlijke elementen, zoals bomen en water, kan de verbeelding van kinderen stimuleren en hen aanmoedigen om buiten te gaan spelen te verkennen en te experimenteren. Het speelgebied moet ook fysieke activiteiten ondersteunen, zoals klimmen en balansoefeningen, om de motorische vaardigheden van kinderen te verbeteren.

Wat zijn de kenmerken van een goede leeromgeving in het vroegschoolse onderwijs?

Elke goede leeromgeving in de vroegschoolse onderwijs moet in ieder geval onderstaande kenmerken hebben.

• een veilige en stimulerende omgeving die is ontworpen om de ontwikkeling van kinderen te ondersteunen
• een breed scala aan activiteiten en materialen die kinderen de mogelijkheid geven om te leren en te verkennen
• een sociaal ondersteunende omgeving die interactie en persoonlijke relaties bevordert
• een flexibele omgeving die is afgestemd op de interesses en vaardigheden van kinderen.

Volgens het Center on the Social and Emotional Foundations for Early Learning is een voordeel van het toepassen van omgevingsstrategieën dat ze weinig volwassen interventie vereisen zodra de planning en organisatie voltooid zijn. Enkele van de veranderingen en aanpassingen die leraren en andere verzorgers kunnen doorvoeren om positieve sociale interacties te maximaliseren en te bevorderen zijn onder andere het onderzoeken van groepsamenstelling, klasactiviteiten en klasmaterialen.

De speelomgeving verandert naarmate kinderen groeien, van zacht sensorisch speelgoed voor baby’s tot activiteiten die cognitieve en motorische vaardigheden bevorderen voor peuters, en uiteindelijk naar een omgeving die creativiteit en sociale-interactie stimuleert voor basisschoolkinderen.

Wat moeten speelomgevingen voor baby’s hebben?

Speelomgevingen voor baby’s moeten een verscheidenheid aan materialen en comfortabele ruimtes bevatten om een stimulerende en veilige wereld te creëren waarin ze kunnen verkennen. Het is belangrijk om geschikt speelgoed en zachte, veilige oppervlakken te bieden die baby’s in staat stellen om hun ontwikkelingsvaardigheden te gebruiken en te bevorderen.

Zorgverleners moeten belangrijke kenmerken overwegen, zoals het bieden van een ruimte waarin baby’s kunnen rusten, spelen en leren, terwijl ze ook kansen creëren voor zintuiglijke en visuele verkenning. Responsieve interactie en rustige, kalme ruimtes zijn ook belangrijk om sociaal en vrij spel te bevorderen.

Stevig materiaal, visueel heldere en aandachttrekkende materialen, en gevoerde matten zijn essentieel om een veilige en stimulerende omgeving te waarborgen. Gezellige kussens en schommelstoelen kunnen de band versterken en momenten van comfort bieden.

De speelomgeving moet ook flexibel en aanpasbaar zijn om te voldoen aan de veranderende interesses van baby’s, dus het is belangrijk om regelmatig speelgoed te wisselen en nieuwe ervaringen aan te bieden.

Hoe kan de omgeving in de peuterspeelzaal helpen bij het leren door middel van spelen?

Speelomgevingen voor peuters moeten een scala aan leerrijke kansen bieden en een veilige en comfortabele ruimte bieden voor verkenning. Het is essentieel om een omgeving te creëren die stimulerend is en ontwikkelingsgeschikte middelen en activiteiten biedt.

Door een ondersteunende en koesterende omgeving te bieden, kunnen peuterspeelzalen inspelen op de interesses en capaciteiten van elk kind, wat persoonlijke groei stimuleert en positieve relaties bevordert.

De omgeving moet ook de fysieke ontwikkeling aanmoedigen, de grove motorische coördinatie en balans bevorderen. Daarnaast moet het de interactie met leeftijdsgenoten vergemakkelijken en kinderen helpen bij sociale situaties.

Een studie van Drown, K. (2014) “Dramatic Play Affordances of Natural and Manufactured Outdoor Settings for Preschool-Aged Children” suggereert dat omgevingen die zijn ontworpen met op kindermaat gemaakte speelattributen, een gevoel van afsluiting en natuurlijke omgevingen complex dramatisch spel ondersteunen.

Wat is de ideale op spel gebaseerde leeromgeving voor de basisschool?

Speelomgevingen voor de basisschool dienen een verscheidenheid aan leermaterialen te hebben die actieve speelmogelijkheden bieden. Deze materialen moeten dingen omvatten waaruit kinderen kunnen kiezen en die ze kunnen gebruiken om hun vaardigheden te ontwikkelen.

Het is belangrijk dat professionals een scala aan materialen bieden en spelen op een manier benaderen die kinderen zich comfortabel en vertrouwd laat voelen met hun omgeving. Het afwisselen en onderhouden van een mix van materialen kan helpen bij het creëren van een stimulerende speelruimte.

Deze omgeving moet kansen bieden voor sociale interactie en het bevorderen van de motorische ontwikkeling. Het integreren van flexibele en veilige hulpbronnen kan kinderen aanmoedigen om te verkennen en te experimenteren. Het is belangrijk om ervoor te zorgen dat de omgeving uitdagend is, maar ook aangepast aan de behoeften van de kinderen.

Door het incorporeren van speelgoed en materialen die leuk en herkenbaar zijn, kan de flexibiliteit en aanpasbaarheid van de omgeving worden vergroot om aan de interesses van de kinderen te voldoen.

Hoe kunnen leraren de speelomgevingen die ze creeëren beoordelen?

Om de speelomgevingen die ze hebben gecreëerd te beoordelen, kunnen leraren op verschillende facetten letten. Ze kunnen observeren en evalueren of de omgeving leerzaam is en voldoende speelmogelijkheden biedt. Daarnaast kunnen ze nagaan of de omgeving ontwikkelingsgericht en passend is voor de kinderen.

Leraren kunnen ook reflecteren op de organisatie en het beheer van de speelomgeving, en of deze voldoende ondersteuning biedt bij het spelen van kinderen. Verder kunnen ze kijken of de omgeving veilig, stimulerend en flexibel is, en of deze de interactie tussen kinderen en families bevordert.

De speelomgeving moet in ieder geval bij het type spel passen en er moeten ontwikkelingsgeschikte materialen aanwezig zijn.

Hoe kun je de omgeving rondom het soort spel construeren?

Om de omgeving rondom het soort spel te construeren, kun je op verschillende manieren te werk gaan. Bij gepland spel kun je bijvoorbeeld een breed scala aan materialen en verschillende kunstvormen aanbieden, zodat kinderen kunnen kiezen en mixen om een passende omgeving te creëren. Bij spel op basis van rollenspel kun je verschillende gebieden creëren die effectief zijn voor actief onderzoek en gebruik maken van geschikte rekwisieten en apparatuur om kinderen te betrekken en sociale interactie te bevorderen.

Om een omgeving te construeren die geschikt is voor gepland spel, kunnen leerkrachten een verscheidenheid aan activiteiten en middelen aanbieden, zoals blokken, routines en werkschema’s die het volgen van instructies vereisen. Zo heeft elk soort spel een eigen omgeving die ideaal is.

Hoe maak je de speelomgeving veilig?

Om binnen veilig te kunnen spelen, beoordeel je eerst het speelgoed en de materialen om er zeker van te zijn dat ze veilig zijn voor kinderen. Zorg ervoor dat er geen verstikkingsgevaar is en vervang kapotte of onveilige items indien nodig. Organiseer een veilige speelruimte zodanig dat kinderen zelfstandig kunnen spelen en moedig opruimen aan door duidelijk gelabelde schappen.

Welke ontwikkelingsgeschikte materialen heeft een speelomgeving nodig?

De juiste ontwikkelingsgeschikte materialen voor een speelomgeving zijn veelzijdig en bevorderen de motorische, zintuiglijke, taalkundige en cognitieve ontwikkeling. Een speelomgeving heeft behoefte aan ruimtes die verschillende activiteiten ondersteunen, zoals kunst, wetenschap, drama en buiten spelen.

Daarnaast is het belangrijk om kleding en speelgoed aan te passen aan de specifieke omgeving om de ontwikkeling te bevorderen.

Hoe beïnvloedt de speelomgeving welke kleren kinderen aan moeten doen?

De speelomgeving beïnvloedt ook de kleding die kinderen moeten dragen. Bijvoorbeeld, bij actieve buitenactiviteiten is het belangrijk dat de kleding geschikt is voor beweging en comfortabel zit. Ook moet de kleding de juiste maat hebben zodat kinderen vrij kunnen bewegen. Daarnaast moeten kledingstukken zoals broeken en mouwen lang genoeg zijn om te voorkomen dat kinderen zich bezeren.

Het weer speelt ook een rol bij het kiezen van de juiste kleding, zodat kinderen warm en droog kunnen blijven. Het is belangrijk dat speelomgevingen kledingmogelijkheden bieden die passen bij de fysieke activiteiten en omgeving, zodat kinderen zonder belemmeringen kunnen spelen.

Hoe beïnvloedt de speelomgeving het speelgoed dat je kiest?

De speelomgeving beïnvloedt ook welke soorten speelgoed je zou moeten kiezen. Bijvoorbeeld, als je kind graag buiten speelt, is het belangrijk om speelgoed te kiezen dat geschikt is voor buitengebruik, zoals speelgoed gemaakt van duurzame materialen.

Daarnaast is het belangrijk om speelgoed te kiezen dat de interesse van je kind stimuleert en verschillende activiteiten mogelijk maakt. Het afwisselen van speelgoed zorgt voor variatie en voorkomt verveling. Door speelgoed te kiezen dat de creativiteit en verbeeldingskracht van je kind stimuleert, kunnen ze nieuwe vaardigheden ontwikkelen en zichzelf uitdagen.

Joost Nusselder, de oprichter van speelkeuze.nl is een content marketer, vader en houdt van het uitproberen van nieuw speelgoed. Hij kwam als kind al in aanraking met alles rondom spellen toen zijn moeder de Tinnen Soldaat begon in Ede. Nu maakt hij samen met zijn team hulpvaardige blog artikelen om trouwe lezers te helpen bij leuke speel ideetjes.