Speelgoed leerdoel: Voorbeelden geschikt voor verschillende ontwikkelingsdoelen

door Joost Nusselder Geupdate op:  augustus 9, 2023

Het leerdoel van speelgoed is gericht op het ontwikkelen van vaardigheden en motoriek. Spelen is belangrijk voor de ontwikkeling van kinderen omdat het hun denken, creativiteit en sociale vaardigheden stimuleert.

De vijf belangrijkste leerdoelen voor speelgoed zijn:

1. STEM/ STEAM: STEM is een onderwijsbenadering gericht op wetenschap, technologie, engineering en wiskunde, waarbij kritisch denken, probleemoplossing en logica worden ontwikkeld. STEAM voegt kunst toe voor creativiteit. Speelgoed zoals experimenteersets en bouwsets helpen bij o.a. oorzaak-gevolg begrip, technologie toepassen, constructie en creatieve expressie, terwijl rekenpuzzels en meetinstrumenten wiskundige vaardigheden bevorderen.
2. Fysieke ontwikkeling: Fysieke ontwikkeling bij kinderen omvat verbetering van motorische en coördinatievaardigheden, inclusief fijne en grove motoriek. Speelgoed zoals stapelspellen, loopwagentjes en puzzels stimuleren respectievelijk fijne en grove motoriek en hand-oogcoördinatie. Sensorisch spel is ook belangrijk voor deze ontwikkeling.
3. Cognitieve ontwikkeling: Cognitieve ontwikkeling bij kinderen omvat het verkrijgen van vaardigheden voor denken, leren en begrijpen van de wereld, zoals geheugen, aandacht, verbeelding en probleemoplossend vermogen. Logicaspellen bevorderen logisch denken, terwijl imaginatief spel creativiteit en sociale vaardigheden stimuleert. Probleemoplossend speelgoed zoals puzzels ontwikkelt ruimtelijk inzicht, terwijl herkenningsspeelgoed vormen en kleuren leert.
4. Taal en communicatie ontwikkeling: Taalontwikkeling bij kinderen omvat het leren van communicatievaardigheden en kan worden gestimuleerd door speelgoed voor woordenschatopbouw, zoals categoriserende blokken; verhalen vertellen, bijvoorbeeld een poppenhuis; fonetiek, zoals geluidsmakende speelgoedtelefoons; spraaktherapie, bijv. klankoefeningen; letter- en leesvaardigheden, zoals een magnetisch alfabet; en meertalig speelgoed.
5. Emotionele en sociale ontwikkeling: Emotionele en sociale ontwikkeling bij kinderen omvat het leren omgaan met emoties en ontwikkelen van sociale vaardigheden, zoals empathie en regulatie. Beurten leren nemen en verkleden stimuleren respectievelijk geduld en creativiteit. Symbolisch spel en muziek maken helpen expressie en verbeeldingskracht te ontwikkelen.

Sommig speelgoed reikt over meerdere doelen en een systematische review van Zeng, N., Ayyub, M., Sun, H., Wen, X., Xiang, P., & Gao, Z. (2017) heeft zelfs aangetoond dat fysieke activiteit een positief effect heeft op zowel motorische vaardigheden als cognitieve ontwikkeling bij jonge kinderen.

Dit onderzoek toonde aan dat fysieke activiteit verbeteringen kan bieden in taalontwikkeling, academische prestaties, aandacht en werkgeheugen.

Ouders kiezen speelgoed op basis van deze leerdoelen omdat ze essentieel zijn voor de vroege ontwikkeling van kinderen. Speelgoed en spelletjes verschillen doordat speelgoed meer gericht is op leren en ontwikkeling, terwijl spelletjes meer gericht zijn op plezier en entertainment.

Sommig speelgoed kan echter een negatieve invloed hebben op het leren, bijvoorbeeld als het te veel gericht is op technologie en weinig ruimte laat voor creativiteit en verbeelding.

Van peuter naar kleuter doeboek collectie

Educatieve spelletjes en kleurplaten voor 3 t/m 6 jaar

Dit e-book, samen met de bijbehorende printables, zal je peuter en kleuter heel erg leuk vinden. In elke fase van de ontwikkeling kan hij of zij er lekker mee spelen, samen met mama en papa.

Koop bij Bol.com

STEM/ STEAM

STEM is een onderwijsbenadering die zich richt op het ontwikkelen van vaardigheden op het gebied van wetenschap, technologie, engineering en wiskunde. Het is gericht op het bevorderen van kritisch denken, probleemoplossend vermogen en logisch denken bij kinderen. STEAM voegt kunst toe aan het STEM-concept, waardoor creativiteit en verbeeldingskracht worden gestimuleerd.

Binnen het STEAM-onderwijs worden verschillende onderwerpen behandeld, waaronder:

• Wetenschap: Dit omvat het begrijpen van de oorzaak en gevolg, actie-reactie, probleemoplossing en logisch denken. Speelgoed zoals experimenteersets en microscopen kunnen kinderen helpen deze vaardigheden te ontwikkelen.
• Technologie: Hierbij gaat het om het begrijpen en toepassen van technologische concepten. Speelgoed zoals programmeerbare robots en elektronische bouwsets kunnen kinderen helpen technologische vaardigheden te ontwikkelen.
• Engineering: Dit omvat gestructureerde en ongestructureerde constructie. Speelgoed zoals bouwsets en puzzels kunnen kinderen helpen hun engineeringvaardigheden te ontwikkelen.
• Kunst: Dit omvat creatieve expressie en verbeeldingskracht. Speelgoed zoals verfsets en muziekinstrumenten kunnen kinderen helpen hun artistieke vaardigheden te ontwikkelen.
• Wiskunde: Dit omvat het begrijpen van getalconcepten en het toepassen van wiskundige principes. Speelgoed zoals rekenpuzzels en meetinstrumenten kunnen kinderen helpen hun wiskundige vaardigheden te ontwikkelen.

Door middel van deze verschillende concepten kunnen speelgoed en activiteiten kinderen helpen hun vaardigheden op het gebied van STEM/STEAM te ontwikkelen. Ze bevorderen kritisch denken, logisch redeneren, creativiteit en probleemoplossend vermogen.

Voorbeelden van STEM speelgoed dat deze vaardigheden kan ontwikkelen zijn experimenteersets, programmeerbare robots, bouwsets, verfsets en rekenpuzzels.

Fysieke ontwikkeling

Fysieke ontwikkeling bij kinderen is het proces waarbij hun motorische vaardigheden en coördinatie verbeteren. Dit omvat zowel fijne motoriek als grove motoriek.

• Fijne motoriek verwijst naar vaardigheden zoals schrijven, stapelen en het verkennen van objecten door knijpen, voelen, grijpen, duwen en trekken. Speelgoed zoals potloodvaardigheden, stapelspelletjes en speelgoed om te verkennen kunnen helpen bij de ontwikkeling van deze vaardigheden.
• Grove motoriek omvat vaardigheden zoals lopen, balanceren, klimmen en kruipen. Speelgoed zoals loopwagentjes, evenwichtsspelletjes en klimtoestellen kunnen de grove motoriek bevorderen.
• Hand-oogcoördinatie is ook belangrijk en kan worden gestimuleerd door speelgoed dat het gebruik van handen en ogen vereist, zoals puzzels en bouwblokken.
• Sensorisch spel, waarbij kinderen hun zintuigen gebruiken om te verkennen en te leren, is ook essentieel voor de fysieke ontwikkeling.

Uit een onderzoek van Kuzik, Naylor, Spence en Carson (2020) bleek dat matige tot intensieve lichamelijke activiteit een belangrijke rol speelt in de fysieke ontwikkeling van kinderen. Kinderen besteedden daar gemiddeld 1,8 uur per dag aan.

Een ander onderzoek van Martzog, Stoeger en Suggate (2019) toonde aan dat fijne motoriek, met name behendigheid, een unieke link heeft met non-verbale redenering en algemene kennis bij kleuters. Er werd ook een verband gevonden tussen fijne motoriek en redeneervaardigheden, wat het idee ondersteunt dat fijne motoriek betrokken is bij de ontwikkeling van cognitieve vaardigheden.

Om de fysieke ontwikkeling van kinderen te stimuleren, is het belangrijk om speelgoed te kiezen dat verschillende vaardigheden ondersteunt. Voor fijne motoriek kunnen speelgoed zoals puzzels, bouwblokken en houten speelgoed helpen. Voor grove motoriek kunnen speelgoed zoals loopwagentjes, evenwichtsspelletjes en klimtoestellen worden gebruikt. Het is ook belangrijk om kinderen de mogelijkheid te geven om hun zintuigen te verkennen en te leren door middel van sensorisch spel.

Cognitieve ontwikkeling

Cognitieve ontwikkeling bij kinderen houdt in dat zij vaardigheden verwerven die essentieel zijn voor het denken, leren en begrijpen van de wereld om hen heen. Dit omvat het opbouwen van geheugen, aandacht, verbeeldingskracht en probleemoplossend vermogen. Speelgoed speelt een belangrijke rol bij het ontwikkelen van deze vaardigheden.

Ook taalvaardigheid kan worden gerekend onder cognitieve ontwikkeling, hoewel wij dit als aparte categorie hebben bestempeld samen met communicatie vanwege de impact van dit ontwikkelingstraject.

• Logica speelgoed helpen kinderen bij het ontwikkelen van logisch denken en redeneren. Voorbeelden hiervan zijn bordspellen zoals schaken en dammen, waarbij kinderen strategisch moeten nadenken om hun doelen te bereiken.
• Imaginatief spel, zoals het spelen met poppen of het naspelen van situaties, stimuleert de verbeeldingskracht van kinderen en helpt hen bij het ontwikkelen van creativiteit en sociale vaardigheden.
• Probleemoplossend speelgoed, zoals puzzels en bouwsets, daagt kinderen uit om problemen op te lossen en hun ruimtelijk inzicht te ontwikkelen.
• Discriminatie- en herkenningsspeelgoed, zoals vormsorteerders en kleurrijke blokken, helpt kinderen bij het leren herkennen en onderscheiden van verschillende vormen, kleuren en patronen.
• Speelgoed dat gericht is op beslissnelheid, zoals reactiespellen en geheugenspellen, helpt kinderen bij het ontwikkelen van snelle besluitvorming en het verbeteren van hun geheugen.
• Algemene kennis kan worden gestimuleerd door speelgoed dat informatie biedt, zoals educatieve boeken en spelletjes. Dit helpt kinderen om nieuwe concepten te leren en te begrijpen.
• Het geheugen kan worden ontwikkeld door speelgoed dat kinderen uitdaagt om informatie te onthouden en te herinneren, zoals geheugenspellen en raadspelletjes.

Een studie genaamd “Age-related functional brain changes in young children” van Long, X., Benischek, A., Dewey, D., & Lebel, C. (2017) analyseerde MRI hersenscans van 44 kinderen in de leeftijd van 2-6 jaar. De studie onderzocht de ontwikkeling van functionele connectiviteit in de hersenen en concludeerde dat deze ontwikkeling een belangrijke rol speelt bij de ontwikkeling van cognitieve vaardigheden gedurende deze jonge kinderjaren.

Een van de belangrijkste manieren om functionele connectiviteit te stimuleren is door de hersenen uit te dagen met complexe puzzels en problemen en speelgoed kan hier goed bij helpen.

Taal en communicatie ontwikkeling

Taalontwikkeling bij kinderen is een belangrijk proces waarbij ze vaardigheden verwerven om effectief te communiceren. Er zijn verschillende gebieden van taalontwikkeling die kunnen worden gestimuleerd door middel van speelgoed.

1. Woordenschatopbouw: Speelgoed dat gericht is op het vergroten van de woordenschat kan kinderen helpen nieuwe woorden te leren en te begrijpen. Voorbeelden hiervan zijn speelgoed dat woorden benoemt en categoriseert, zoals blokken met afbeeldingen van verschillende objecten.
2. Verhalen vertellen: Speelgoed dat kinderen aanmoedigt om verhalen te maken en te delen, helpt bij de ontwikkeling van hun vertelvaardigheden. Dit kan bijvoorbeeld een poppenhuis zijn waarin ze verschillende personages en situaties kunnen creëren.
3. Fonetiek: Speelgoed dat gericht is op fonetiek kan kinderen helpen bij het leren van klanken en het ontwikkelen van hun uitspraak. Een voorbeeld hiervan is een speelgoedtelefoon met knoppen die verschillende geluiden maken.
4. Spraaktherapie: Speelgoed dat specifiek is ontworpen voor spraaktherapie kan kinderen helpen bij het oefenen en verbeteren van hun spraakvaardigheden. Dit kan bijvoorbeeld een spel zijn waarbij ze bepaalde klanken moeten uitspreken.
5. Letter- en leesvaardigheden: Speelgoed dat gericht is op letters en lezen kan kinderen helpen bij het ontwikkelen van hun leesvaardigheden. Dit kan bijvoorbeeld een magnetisch alfabet zijn waarmee ze letters kunnen ordenen en woorden kunnen vormen.
6. Meertalig speelgoed: Speelgoed dat meerdere talen bevat, kan kinderen helpen bij het leren van verschillende talen en het ontwikkelen van hun taalvaardigheid. Dit kan bijvoorbeeld een speelgoedcomputer zijn met verschillende taalopties.

Door speelgoed te gebruiken dat gericht is op deze verschillende aspecten van taalontwikkeling, kunnen kinderen op een speelse en interactieve manier hun taalvaardigheden oefenen en verbeteren.

Emotionele en sociale ontwikkeling

Emotionele en sociale ontwikkeling bij kinderen is het proces waarbij kinderen leren omgaan met hun emoties en sociale vaardigheden ontwikkelen. Dit omvat empathie, emotionele regulatie en sociale vaardigheden.

• Bij het nemen van beurten leren kinderen wachten op hun beurt en respecteren ze de beurten van anderen.
• Bij verkleden kunnen kinderen hun verbeelding gebruiken en verschillende rollen spelen, wat helpt bij het ontwikkelen van creativiteit en sociale vaardigheden.
• Symbolisch spel, zoals het uitbeelden van situaties met speelgoed, helpt kinderen om hun gevoelens en gedachten uit te drukken en hun verbeeldingskracht te ontwikkelen.
• Zingen, dansen en muziek maken kunnen kinderen helpen om zichzelf op een expressieve manier uit te drukken en hun emotionele expressie te ontwikkelen.
• Creatief spel, zoals tekenen, schilderen en knutselen, stelt kinderen in staat om hun creativiteit en expressieve vaardigheden te ontwikkelen.
• Het bespelen van muziekinstrumenten helpt kinderen om muzikale vaardigheden te leren en hun expressieve vermogen te vergroten.

Speelgoed kan een belangrijke rol spelen bij de ontwikkeling van deze vaardigheden. Bijvoorbeeld, poppen kunnen kinderen helpen om empathie te ontwikkelen en te leren hoe ze voor anderen kunnen zorgen. Taalontwikkeling kan gestimuleerd worden door het gebruik van knuffels die gezichtsuitdrukkingen hebben en kunnen praten.

Fantasierijk speelgoed, zoals kaarten met omkeerbare emoties, kan kinderen helpen om verschillende emoties te herkennen en ermee om te gaan.

Het kiezen van speelgoed dat specifiek gericht is op het bevorderen van emotionele en sociale ontwikkeling kan kinderen helpen om belangrijke vaardigheden te leren en te oefenen op een speelse manier.

Wat is de psychologie van speelgoed?

De psychologie van speelgoed is het onderwerp van onderzoek dat zich richt op de impact van speelgoed op de ontwikkeling van kinderen. Jean Piaget begon de theorie van cognitieve ontwikkeling, gebaseerd op zijn observaties van kinderen tijdens het spelen.

De psychologie van speelgoed bestudeert hoe speelgoed de cognitieve, fysieke en gedragsmatige ontwikkeling van kinderen beïnvloedt.

Dit heeft invloed op hoe je speelgoed kiest voor je kinderen, wat belangrijk is voor hun vroege ontwikkeling. Speelgoed en spellen hebben beide een leerdoel, maar kunnen op verschillende manieren worden gebruikt om de ontwikkeling te verbeteren.

Hoe kies je speelgoed op basis van hun leerdoel?

Je kunt het leerdoel van speelgoed gebruiken om je aankoopbeslissingen te beïnvloeden door te kiezen voor speelgoed dat aansluit bij een leerdoel wat je nu voor ogen hebt voor je kind. Je kunt bijvoorbeeld kijken naar de leeftijd en ontwikkeling van het kind, de vaardigheden die het speelgoed bevordert, en de interesses van het kind.

Daarnaast kun je kiezen voor speelgoed dat de nieuwsgierigheid en creativiteit van het kind stimuleert, en speelgoed dat interactie en samenwerking bevordert.

Waarom is speelgoed belangrijk voor de vroege ontwikkeling van kinderen?

Speelgoed is belangrijk voor de vroege ontwikkeling van kinderen omdat het vaardigheden en leren bevordert, belangrijk is voor de cognitieve ontwikkeling, de verbeelding stimuleert en sociale interactie en communicatie ondersteunt.

Een studie van Kultti en Pramling (2015) toonde aan dat speelactiviteiten in de vroege kindertijd zowel individueel gebruik van speelgoed mogelijk maken als kansen bieden voor gezamenlijke activiteiten met andere kinderen, waarbij speelgoed een rol speelt bij het ondersteunen van communicatie en het faciliteren van zowel individueel als collectief gebruik.

Wat is het leerdoel van speelgoed versus spellen?

Speelgoed hebben een ander leerdoel dan spellen, maar beide dragen bij aan de ontwikkeling van kinderen op verschillende manieren.

Ten eerste bieden spellen vaak oefening in vaardigheden, terwijl speelgoed zich richt op het leren door middel van verkenning en creativiteit.

Ten tweede bieden spellen gestructureerde leerervaringen, terwijl speelgoed kinderen de vrijheid geeft om hun eigen leerproces te bepalen.

Ten derde bevorderen spellen vaak de ontwikkeling van academische vaardigheden, terwijl speelgoed zich richt op de ontwikkeling van emotionele, fysieke, cognitieve en sociale vaardigheden.

Hoe verschilt de educatieve waarde van educatief speelgoed van andere soorten?

Educatief speelgoed verschilt van andere doordat ze specifiek zijn ontworpen om leren en vaardigheidsontwikkeling bij kinderen te bevorderen. In tegenstelling tot normaal speelgoed hebben educatieve speeltjes een duidelijke focus op het aanleren van specifieke concepten of vaardigheden.

Ze worden gemaakt met als doel betekenisvolle en boeiende kansen te bieden voor kinderen om bepaalde vaardigheden te leren en te oefenen. Dit speelgoed is gebaseerd op het inzicht dat kinderen het beste leren door middel van spel en plezier.

Educatieve speeltjes hebben een hogere educatieve waarde omdat ze specifiek zijn bedoeld om de verbeelding van kinderen te prikkelen en interactie met verzorgers aan te moedigen. Ze variëren in impact en gedrag, maar hun overkoepelende doel is waardevolle leerervaringen te bevorderen en betrokkenheid en interacties te maximaliseren.

Wat zijn voorbeelden van slecht speelgoed voor leren?

Voorbeelden van slecht speelgoed voor leren zijn: speelgoed dat weinig waarde biedt voor leren, speelgoed dat de beweging van kinderen beperkt, speelgoed dat overstimulerende ervaringen biedt en speelgoed dat de betrokkenheid van kinderen afleidt.

Het gebrek aan educatieve waarde, beperkte beweging, overstimulatie en afleiding kunnen de ontwikkeling van vaardigheden belemmeren en de interactie met ouders, verzorgers en leeftijdsgenoten beperken.

Joost Nusselder, de oprichter van speelkeuze.nl is een content marketer, vader en houdt van het uitproberen van nieuw speelgoed. Hij kwam als kind al in aanraking met alles rondom spellen toen zijn moeder de Tinnen Soldaat begon in Ede. Nu maakt hij samen met zijn team hulpvaardige blog artikelen om trouwe lezers te helpen bij leuke speel ideetjes.