14 speelgoed materialen die nu in ontwerpen worden gebruikt

door Joost Nusselder Geupdate op:  september 10, 2023

Materialen zijn belangrijk voor speelgoed omdat ze invloed hebben op duurzaamheid, veiligheid, educatieve waarde en milieuvriendelijkheid. Hout, plastic, bioplastic, polyvinylchloride (pvc), textiel, vilt, metaal, lood, pluche, rubber, papier, karton, hars en schuim hebben allemaal verschillende eigenschappen.

Het meeste speelgoed is gemaakt van plastic, maar andere alternatieven kunnen beter zijn. Houten speelgoed is duurzaam, milieuvriendelijk en educatief. Bioplastic is een duurzaam alternatief voor conventioneel plastic, maar heeft ook nadelen zoals concurrentie met voedselbronnen. PVC is stevig en flexibel, maar bevat gevaarlijke chemische toevoegingen.

Textiel, zoals katoen en wol, is duurzaam en biedt een rijke zintuiglijke ervaring. Vilt is slijtvast en lichtgewicht, maar kan ruw zijn en minder geschikt voor kleding. Metaal is sterk en duurzaam, maar kan zwaar zijn en scherpe randen hebben.

De beste materiaalkeuze voor speelgoed is hout, vanwege de duurzaamheid, milieuvriendelijkheid en educatieve waarde. De trend in de speelgoedindustrie gaat richting natuurlijke materialen en siliconen, omdat ze veiliger en milieuvriendelijker zijn.

Van peuter naar kleuter doeboek collectie

Educatieve spelletjes en kleurplaten voor 3 t/m 6 jaar

Dit e-book, samen met de bijbehorende printables, zal je peuter en kleuter heel erg leuk vinden. In elke fase van de ontwikkeling kan hij of zij er lekker mee spelen, samen met mama en papa.

Koop bij Bol.com

#1 Hout

Hout is organisch materiaal, een natuurlijke composiet van cellulosevezels met hoge treksterkte ingebed in een ligninematrix die compressie weerstaat.

Houten speelgoed is daardoor duurzaam, milieuvriendelijk en educatief. In tegenstelling tot plastic, dat snel breekt en scherpe randen kan hebben, zijn houten speeltjes stevig en veilig. Ze stimuleren creativiteit door eenvoudige activiteiten, zoals koken in een miniatuurkeuken of rijden op een hobbelpaard.

Houten speelgoed is beter voor het milieu dan plastic; het is hernieuwbaar, niet giftig en biologisch afbreekbaar. Plastic recyclen is kostbaar, terwijl nieuwe productie goedkoper is. Houten speelgoed heeft daarnaast sensorische voordelen: de tastzin is belangrijk voor educatieve programma’s die kinderen helpen ontwikkelen. Door houten speelgoed aan te raken en te verkennen, leren kinderen op natuurlijke wijze.

Toch zijn er ook nadelen aan houten speelgoed. Hout kan zwaarder zijn dan plastic en soms minder kleurrijk. Bovendien is hout gevoeliger voor vocht en kan het na verloop van tijd slijten. Desondanks blijft hout een duurzaam, milieuvriendelijk en educatief materiaal voor speelgoed.

#2 Plastic

Plastic is een breed scala aan synthetische en semi-synthetische materialen die polymeren als hoofdingrediënt gebruiken. De plasticiteit maakt ’t mogelijk om plastics te vormen, extruderen en persen tot vaste objecten en vormen.

Volgens het UNEP-rapport 2014 “Valuing plastics” gebruikt de speelgoedindustrie 40 ton plastic per $1 miljoen omzet en is het de meest plastic-intensieve industrie ter wereld. 90% van het speelgoed op de markt bestaat uit plastic.

Plastic is goed voor speelgoed vanwege de duurzaamheid, lichtgewicht en makkelijke fabricage. Het Is sterk, slijtvast en flexibel door de lange molecuulketens in polymeren. Er zijn drie slagvaste plastics die vaak gebruikt worden: polycarbonaten, bisfenolen en Eastman Tritan. Deze zijn meestal veilig, corrosie- en chemisch bestendig.

Echter, plastic speelgoed heeft ook nadelen. Het draagt bij aan milieuvervuiling, zoals vervuiling van oceanen en ecosystemen. De productie ervan vereist veel energie en water, wat leidt tot broeikasgasemissies en watervervuiling. Bovendien is het lastig te recyclen en belandt vaak op stortplaatsen, waar het honderden jaren nodig heeft om af te breken.

Qua zintuiglijke ervaring en educatieve eigenschappen gerelateerd aan natuur of Montessori, kan plastic minder geschikt zijn dan alternatieve materialen.

#3 Bioplastic

Bioplastic is een duurzaam alternatief voor conventioneel plastic, gemaakt van hernieuwbare grondstoffen zoals plantaardige vetten, oliën, zetmeel en gerecycled voedselafval. Het is biologisch afbreekbaar en helpt het probleem van plastic afval te verminderen.

Bioplastic is goed voor speelgoed omdat het stabiel, duurzaam en veilig is voor kinderen. Het is een milieuvriendelijke keuze die CO2-uitstoot vermindert en bijdraagt aan een schonere planeet. Bioplastic speelgoed kan educatieve eigenschappen hebben, zoals het leren over natuur en Montessori-principes, hoewel het spelen ermee niet veel biedt op dit gebied. Het biedt een breed scala aan ontwerpen, kleuren en texturen, waardoor het een aantrekkelijke optie is voor zowel kinderen als ouders.

Toch zijn er ook nadelen aan bioplastic. De groeiende vraag kan leiden tot concurrentie met voedselbronnen en bijdragen aan de wereldwijde voedselcrisis. Bioplastic breekt niet af op stortplaatsen en kan plastic recyclingstromen vervuilen. Bovendien lost bioplastic het probleem van zwerfafval in zee niet op.

#4 Polyvinyl chloride

Polyvinylchloride (PVC) is een veelgebruikte thermoplastische kunststof, geproduceerd uit synthetische polymeren, met wereldwijd 40 miljoen ton productie per jaar, in zowel rigide als flexibele vormen.

PVC is goed voor speelgoed vanwege duurzaamheid, stevigheid en flexibiliteit. Het is geschikt voor zowel binnen- als buitenspeelgoed.

Echter, PVC kan slecht zijn vanwege gevaarlijke chemische toevoegingen, zoals ftalaten, lood, cadmium en organotin. Deze stoffen kunnen lekken en verdampen, wat risico’s oplevert voor kinderen, vooral baby’s die speelgoed in hun mond stoppen. Duurzaamheid en milieuvriendelijkheid zijn ook zorgwekkend, aangezien PVC moeilijk te recyclen is.

#5 Textiel

Textiel is een verzamelterm voor materialen op basis van vezels, garens, filamenten en draden, waaronder verschillende stofsoorten. Goed materiaal voor speelgoed vanwege duurzaamheid, milieuvriendelijkheid, zintuiglijke ervaring en educatieve eigenschappen gerelateerd aan natuur of Montessori.

Textiel speelgoed kan gemaakt zijn van natuurlijke stoffen zoals biologisch katoen, wol, leer, hennep en linnen. Hergebruikte materialen, zoals oude truien en dekens, zijn ook mogelijk.

Luxe gevoel, rijke kleuren en diverse texturen zijn voordelen. Kies lichtgewicht, flexibel, scheurbestendig en recyclebaar textiel. Nadelen zijn pilling, moeilijker schoonmaken, makkelijker scheuren en textuurvariatie.

Textielsoorten voor speelgoedindustrie zijn Velboa (zacht, middelzwaar, korte pool), geborsteld tricot (polyester, soms polyamide) en velours (dicht geweven, gesneden pool, meestal katoen, wol of synthetisch).

#6 Vilt

Vilt is een textielmateriaal geproduceerd door het matten, condenseren en persen van vezels. Vilt kan natuurlijke vezels zoals wol en dierlijk haar, synthetische vezels zoals petroleum-gebaseerd acryl en acrylonitril, of houtpulp-gebaseerd rayon bevatten.

Vilt is ideaal voor kleine onderdelen van zacht speelgoed, zoals ogen, omdat het niet rafelt en geen vliesofix nodig heeft bij het naaien.

Vilt is duurzaam, slijtvast en lichtgewicht, waardoor het geschikt is voor speelgoed. Wolvilt is zeer vlamvertragend en dooft snel, wat de veiligheid bevordert. Daarnaast heeft vilt geluiddempende eigenschappen en is het vochtabsorberend. Vilt behoudt en transporteert water, olie en vloeistoffen, wat bijdraagt aan de educatieve eigenschappen van natuur- en Montessori-speelgoed.

Echter, vilt kan ook nadelen hebben. Het materiaal is stijf, ademt niet goed en is minder zacht dan geweven stoffen. Hierdoor is vilt minder geschikt voor kleding. Wolvilt kan pillen, wat minder aantrekkelijk is voor zacht speelgoed. Bovendien kan de ruwheid van vilt, veroorzaakt door het productieproces en natuurlijke materialen, irritatie of beschadiging van de huid veroorzaken.

#7 Metaal

Metaal is een materiaal dat, wanneer vers geprepareerd, gepolijst of gebroken, een glanzend uiterlijk vertoont en elektriciteit en warmte geleidt. Metalen zijn doorgaans buigzaam en kneedbaar dankzij de metaalbinding tussen atomen en moleculen.

Metaal is goed voor speelgoed vanwege de duurzaamheid, sterkte en zintuiglijke ervaring. Metalen speelgoed is vaak sterker dan plastic en hout, waardoor het langer meegaat. Bovendien zijn metalen speelgoed, zoals blikken speelgoed, aantrekkelijk door hun gelijkenis met echte voorwerpen. Ouder metalen speelgoed heeft echter nadelen ten opzichte van plastic speelgoed, zoals de neiging om te breken en scherpe randen te vormen, wat gevaarlijk kan zijn voor kinderen.

Duurzaamheid en milieuvriendelijkheid zijn belangrijke aspecten van metalen speelgoed. Hoewel het gebruik van loodhoudende verf in 1978 in werd verboden, kunnen kinderen nog steeds verf van metalen speelgoed afbijten, wat een gezondheidsrisico vormt. Dit probleem is opgelost door gekleurde plastics te gebruiken die niet geverfd hoeven te worden.

Educatieve eigenschappen van metalen speelgoed kunnen verband houden met natuur en Montessori-onderwijs. Hoogwaardige aluminium- en zinklegeringen en gietprocessen hebben de ontwikkeling van nieuwe generaties plastics en composieten mogelijk gemaakt, waardoor de populariteit van stalen speelgoed is afgenomen.

Ondanks de nadelen van oudere metalen speelgoed, zoals het breken en vormen van scherpe randen, blijven metalen een belangrijk materiaal in technisch ontwerp en speelgoedproductie.

#8 Lood

Lood is een chemisch element met symbool Pb en atoomnummer 82, een zwaar metaal dat dichter en zwaarder is dan veel gangbare materialen. Lood is zacht, kneedbaar en heeft een relatief laag smeltpunt. Vers gesneden lood heeft een glanzende grijze kleur met een vleugje blauw, maar verkleurt dof grijs bij blootstelling aan lucht.

Lood zou een goed materiaal voor speelgoed zijn vanwege de duurzaamheid, kneedbaarheid en zintuiglijke ervaring. Het is echter ook een van de meest giftige elementen, vooral voor kinderen. Om kinderen te beschermen tegen blootstelling aan lood, moeten we opletten bij metalen en plastic speelgoed, vooral geïmporteerd en antiek speelgoed, en speelgoed sieraden. Deze kunnen lood bevatten, dat onzichtbaar is voor het blote oog en geurloos is.

Blootstelling aan lood kan de gezondheid van een kind ernstig schaden. Sinds 1978 is lood in verf op houten en plastic speelgoed verboden in de Verenigde Staten en in veel andere landen. Toch wordt het nog steeds aangetroffen in speelgoed uit sommige landen. Het veilige loodgehalte in speelgoed en kinderproducten is maximaal 90 ppm, volgens consumentenproductveiligheidsregels. In werkelijkheid is geen enkel loodgehalte acceptabel, maar sommig speelgoed bevat nog steeds te hoge niveaus aan gifstoffen.

#9 Pluche

Pluche is een zachte textielsoort met een geknipte nap, vergelijkbaar met fluweel en fustian, bekend om zijn zachtheid en luxe gevoel. Pluche wordt vaak gebruikt voor speelgoed vanwege de duurzaamheid, sensorische ervaring en educatieve eigenschappen.

Pluchen speelgoed helpt kinderen van 12-18 maanden sociale vaardigheden te ontwikkelen en alledaagse activiteiten na te bootsen. Knuffeldieren bieden comfort, veiligheid, oefenen taalvaardigheden en stimuleren creativiteit en verbeelding.

Echter, pluche heeft ook nadelen. Volgens de American Academy of Pediatrics (AAP) moeten zachte voorwerpen, zoals pluchen speelgoed, uit de slaapruimte van baby’s worden gehouden om oververhitting, verstikking, wurging en wiegendood te voorkomen. Duurzaamheid en milieuvriendelijkheid zijn ook zorgen, omdat pluche niet altijd duurzaam geproduceerd wordt en niet altijd recyclebaar is.

Hoewel pluchen speelgoed voordelen biedt, zoals het ontwikkelen van sociale vaardigheden en het bieden van comfort, zijn er ook risico’s en milieukwesties waarmee rekening moet worden gehouden.

#10 Rubber

Latex is een stabiele emulsie van polymeermicropartikels in water, afkomstig uit de natuur of synthetisch gemaakt. Natuurrubber, verkregen uit latex, is een elastisch materiaal uit het sap van bomen, vooral uit de geslachten Hevea en Ficus.

Rubber is goed voor speelgoed vanwege de duurzaamheid, flexibiliteit en zintuiglijke ervaring. Het is een natuurlijk, veilig en milieuvriendelijk materiaal, geschikt voor bijt- en badspeeltjes. Rubberen speelgoed past binnen Montessori en natuurgerichte opvoeding.

Echter, natuurrubber kan allergieën veroorzaken bij sommige mensen. Hoewel biologisch afbreekbaar, is het afbraakproces langzaam. Meer onderzoek is nodig om de milieuvriendelijkheid te verbeteren.

#11 Papier

Papier is een dun materiaal, geproduceerd door mechanisch en chemisch verwerken van cellulosevezels uit hout, lompen, grassen en plantaardige bronnen. Water wordt gedraineerd via een fijn gaas, waarna vezels gelijkmatig verspreid en geperst worden, gevolgd door drogen. Er zijn diverse papiersoorten en texturen: glad, reliëf, gecoat en ongecoat.

Papieren speelgoed is goed omdat het creativiteit en verbeelding bij kinderen stimuleert. Ze kunnen kleuren, verven en unieke ontwerpen maken. Het gebruik ervan moedigt fantasierijk spel aan en bevordert creativiteit. Papier is hernieuwbaar, biologisch afbreekbaar en veelzijdig.

Echter, nadelen zijn er ook. Papierproductie kan ontbossing, watervervuiling en chemisch gebruik veroorzaken. Het genereert veel afval en papier is niet erg stevig.

#12 Karton

Karton is een lichtgewicht, stijf materiaal, gemaakt van houtpulpvezels, vaak gerecycled papier en houtafval. Het bestaat uit lagen zwaar papier met een golvend midden. Karton is 100% recyclebaar en biologisch afbreekbaar.

Karton is goed voor speelgoed vanwege duurzaamheid, milieuvriendelijkheid en educatieve eigenschappen. Het is veilig voor kinderen, met antibacteriële eigenschappen en niet-giftige pigmenten. Kartonnen speelgoed is eenvoudig, stimuleert fantasie en past bij Montessori-principes.

Nadelen zijn gevoeligheid voor schimmel, water, vuur en moeilijker om constructies mee te maken. Karton kan minder gewicht dragen dan plastic en kan makkelijker breken.

#13 Hars

Hars is een vaste, zeer viskeuze stof van plantaardige of synthetische oorsprong, meestal omzetbaar in polymeren en doorgaans mengsels van organische verbindingen die planten afscheiden voor bescherming bij verwondingen.

Hars is goed voor speelgoed vanwege de duurzaamheid, superieure hanteerbaarheid en flexibiliteit vergeleken met natuurlijke materialen. Harsen zijn veilig voor kinderen en volwassenen, maar kunnen breken bij vallen. Synthetische harsen zijn zeer duurzaam en geschikt voor gedetailleerde model-figuurtjes.

Nadelen zijn dat harsen minder milieuvriendelijk zijn dan gedroogd en uitgehard plastic. Schuren van uitgeharde harsen kan schadelijk zijn voor het milieu. Kunststoffen gemaakt van synthetische vezels bevatten organische materialen, wat problemen oplevert in gebruik van fossiele brandstoffen en chemicaliën. Deze kunnen in het milieu terechtkomen, bodem en water vervuilen.

Hars biedt mogelijk educatieve eigenschappen gerelateerd aan natuur of Montessori, maar duurzaamheid en milieuvriendelijkheid zijn belangrijk bij keuze voor speelgoed.

#14 Schuim

Schuim bestaat uit 40% polyisocyanaten, 10% water en 50% polyol. Polyisocyanaten en polyolen zijn vloeibare polymeren die een exotherme reactie veroorzaken, waardoor polyurethaanschuim ontstaat. Het Is veilig voor kinderen, zacht en licht, waardoor het risico op letsel vermindert.

Speelblokken zijn geschikt voor diverse activiteiten, individueel of in een groep, en in educatieve omgevingen. Ethyleenvinylacetaatschuim (EVA) is waterdicht, schokabsorberend en flexibel, ideaal voor kinderspeelplaatsen.

Schuim plastic, zoals polystyreenkorrels en structurele schuimen, zijn geschikt voor bepaalde toepassingen vanwege hun eigenschappen, zoals lage thermische geleidbaarheid. EPS-schuim is recyclebaar sinds 1971 en wordt gebruikt in pluchen speelgoed, meubels en fotolijsten. EVA is ’n veiliger alternatief voor PVC, zonder weekmakers zoals ftalaten en BPA. Echter, EVA-schuim bevatte vroeger formamide, ’n kankerverwekkende stof die door de huid en ademhaling wordt opgenomen.

België verbood in 2011 EVA-schuimmatten voor kinderen. De Australische ACCC en Canadese overheid hebben echter EVA-schuimproducten getest en geconcludeerd dat ze veilig zijn voor kinderen.

Polyurethaan is een uitstekend materiaal voor speelgoed vanwege de fysieke en chemische eigenschappen. Het is zacht, elastisch en geschikt voor knuffels, poppen, matten en elastisch speelgoed. Polyurethaan heeft ook goede vormeigenschappen voor model- en simulatiespeelgoed, zoals auto’s, schepen, fruit en groenten. Kortom, polyurethaan is veilig, milieuvriendelijk, duurzaam en makkelijk te verwerken in speelgoed.

Welk materiaal is het beste voor kwaliteitsspeelgoed?

Het beste materiaal voor kwaliteitsspeelgoed is hout, gevolgd door andere natuurlijke materialen zoals katoen en wol, en siliconen. Hout en natuurlijke materialen zijn beter dan plastic omdat ze duurzamer zijn en geen giftige stoffen bevatten.

Siliconen zijn een robuuste keuze die hoge temperaturen, extreme kou en enorme druk aankan, waardoor ze beter zijn dan plastic. Ouders kiezen graag voor siliconen speelgoed omdat het makkelijk schoon te maken is en geen schadelijke stoffen bevat en de materiaalkeuze maakt echt uit voor kwaliteitsspeelgoed.

Vermijd oud houten speelgoed met afgebladderde verf, want die kunnen lood bevatten. Controleer of stoffen speelgoed gewassen kan worden. Siliconen strandspeelgoed is beter dan plastic en de trend gaat richting meer natuurlijke materialen.

Zijn plastics slecht voor speelgoed?

Ja, plastics zijn slecht voor speelgoed omdat ze zware metalen (lood, cadmium), schadelijke chemicaliën (dioxines) bevatten en kinderen vaak op PVC speelgoed kauwen, waardoor gevaarlijke stoffen in hun lichaam terechtkomen. De speelgoedindustrie is een plastic-intensieve sector en studies tonen aan dat milieuvriendelijk eco-speelgoed minder toxische plastics bevatten.

Wat zijn de trends in speelgoed materialen?

De laatste trends in speelgoed zijn: investering in comfortabele, nostalgische speeltjes die ouders aanspreke. Wereldwijde speelgoedexperts voorspellen meer verkoop van klassieke speeltjes ondanks het eerdere verlies door kinderen die meer videogames spelen.

Nostalgische materialen zoals hout komen terug in speelgoedontwerp voor creatief, fantasierijk spel en veiligheid en duurzaamheid worden steeds belangrijker in ontwerp en gebruikte materialen door een groeiende vraag naar duurzaam speelgoed door consumenten en bedrijfsverantwoordelijkheid.

Wat zijn de beste groene duurzame speelgoed bedrijven?

De beste groene speelgoedbedrijven zijn onder andere PlanToys, Tender Leaf Toys, Tegu, HABA en Le Toy Van.

PlanToys gebruikt natuurlijk rubberhout van rubberbomen die geen latex meer produceren in een duurzaam proces. Tender Leaf Toys maakt duurzaam speelgoed van rubberhout en niet-giftige verf, goed om kinderen over de natuur te leren. Tegu specialiseert zich in houten blokken met verborgen magneten, betaalt Hondurese werknemers een eerlijk loon en focust op lange termijn carrièregroei. HABA gebruikt watergedragen beitsen, formaldehyde- en loodvrije houten speelgoed, gecertificeerd. Le Toy Van, een bekend Brits speelgoedbedrijf, maakt klassiek speelgoed van duurzame materialen met een moderne twist, zoals poppenhuizen, dubbeldekkerbussen, auto’s en treinen.

Joost Nusselder, de oprichter van speelkeuze.nl is een content marketer, vader en houdt van het uitproberen van nieuw speelgoed. Hij kwam als kind al in aanraking met alles rondom spellen toen zijn moeder de Tinnen Soldaat begon in Ede. Nu maakt hij samen met zijn team hulpvaardige blog artikelen om trouwe lezers te helpen bij leuke speel ideetjes.